هلیم چیست؟

بسیاری از گازها را می‌توان در آزمایشگاه تهیّه کرد؛ ولی برخی از آنها را فقط در طبیعت می‌توان یافت. یکی از این گازها، هلیم است.

هلیم یک گاز بی‌اثر، بی‌رنگ و بی‌بوست. این گاز دارای خصوصیات ویژه‌ای است؛ به همین جهت کاربرد‌های بسیاری دارد. هلیم سبک‌ترین گاز پس از هیدروژن است، ولی برخلاف هیدروژن غیرقابل اشتعال است.

گاز هلیم در سال 1868 میلادی به طور مستقل توسط «جوزف نرمان لاکر»، دانشمند انگلیسی، و «پی‌یرجانسن»، شیمیدان فرانسوی، کشف شد. این دو دانشمند هنگامی که طیف خورشید را برای پیدا کردن عناصر موجود در این ستاره بررسی می‌کردند، متوجّه وجود خطوطی در طیف شدند. این خطوط نشان‌دهنده وجود عنصری جدید در خورشید بود. آنها این عنصر جدید را هلیم نامیدند.

هلیم از کلمه یونانی «هلیوز» به معنای خورشید گرفته شده است. بعد از آن، دانشمندان سعی کردند بفهمند که آیا هلیم در جّو زمین نیز یافت می‌شود یا نه. آنها سرانجام به وجود مقادیر اندکی هلیم در هوا پی بردند. به این ترتیب مشخص شد که 0005239/0 درصد از هوا را گاز هلیم تشکیل می‌دهد.

از آنجا که هلیم گازی سبک و غیرقابل اشتعال است، از آن برای پر کردن بالون‌ها استفاده می‌شود. هلیم برای رفع مشکلات تنفسی بیماران مبتلا به آسم نیز به کار می‌رود. تنفس اکسیژن خالص در فشار بیش از 5/2 اتمسفر باعث مسمومیت می‌شود. به همین جهت، غواصانی که در عمق زیاد غواصی می کنند از مخلوطی از اکسیژن و هلیم استفاده می‌کنند. برای جوش دادن آلومینیم نیز از هلیم استفاده می‌شود. مخلوطی از گازهای هلیم و نئون نیز برای تولید پرتوهای لیزر به کار می رود. گاز هلیم در دمای 9/268 درجه سانتی‌گراد به مایع تبدیل می‌شود. هلیم مایع برای سرد کردن سایر مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در برخی از مناطق آمریکا از جمله تگزاس، نیومکزیکو، کانزاس و غیره میزان هلیم موجود در هوا به بیش از هشت درصد می رسد. میزان این گاز در هوای کانادا، آفریقا و صحرای ساهارا نیز بیش از سایر مناطق است. آمریکا بزرگترین منبع گاز هلیم در جهان را دارد و بزرگترین فروشنده گاز هلیم به سایر کشورهاست.

این گاز تا چندی پیش بهای گزافی داشت؛ ولی امروزه تا حدودی از قیمت آن کاسته شده است.